Συμβουλές για την καθοδήγηση των μαθητών να σκέφτονται δημιουργικά

Αυτές οι απλές προκλήσεις δημιουργικότητας μπορούν να ενθαρρύνουν τους μαθητές να έχουν τη νοοτροπία ενός καλλιτέχνη, ενός σχεδιαστή και ενός δημιουργού αλλαγών.

Από τον Jason Blair

Ζούμε σε μια εποχή όπου η διαδικασία της σκέψης γίνεται όλο και πιο σημαντική στο μαθησιακό ταξίδι ενός μαθητή: η ικανότητα να είναι αναστοχαστικός, προσαρμοστικός, ευέλικτος και ευκίνητος σε περιόδους συνεχών αλλαγών.

Ενώ μια απάντηση, μια στατιστική ή άλλο τυχαίο “προϊόν” μπορεί να βρεθεί απλά ρωτώντας το συνεχώς αυξανόμενο εύρος των επιλογών τεχνητής νοημοσύνης, η διαδικασία της δημιουργικής και κριτικής σκέψης δεν μπορεί.

Πώς θα μπορούσαμε να στραφούμε προς μια κουλτούρα σκέψης που είναι προσανατολισμένη στη διαδικασία στους χώρους μάθησης; Ποιοι τύποι σκέψης θα ήταν πιο ωφέλιμοι κατά τη διάρκεια μιας συνεχούς κατάστασης ροής; Ακολουθούν τρεις τρόποι σκέψης που μπορούν να βοηθήσουν στην προετοιμασία των μαθητών για τη σταδιοδρομία, τη ζωή και, το σημαντικότερο, την ανθρωπότητα.

ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΣ ΣΑΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ

Σε έναν κόσμο που κινείται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, το να σκέφτεσαι σαν καλλιτέχνης σημαίνει να επιβραδύνεις για να αποκαλύψεις τις αποχρώσεις, την πολυπλοκότητα και το συναίσθημα του κόσμου γύρω μας. Το να σκέφτεσαι σαν καλλιτέχνης σημαίνει να αναπτύσσεις τις δεξιότητες για ουσιαστική έκφραση. Προσαρμοσμένη από το πρόγραμμα Making Creativity Visible του Μουσείου Τέχνης του Κολόμβου, αυτή η διαδικασία επικεντρώνεται στις διαθέσεις που είναι συνυφασμένες με το να σκέφτεσαι σαν καλλιτέχνης.

Οι καλλιτέχνες είναι παιχνιδιάρηδες και ευφάνταστοι και πειραματίζονται με ιδέες. Παράγουν πρωτότυπες ιδέες και προσεγγίζουν τον κόσμο με ακόρεστη περιέργεια. Νιώθουν άνετα με την ασάφεια και επιμένουν μέσα από την αποτυχία. Εκτιμούν την αμφισβήτηση, τη συνεργασία και τον προβληματισμό. Επικοινωνούν τις ιδέες και γιορτάζουν την ομορφιά της σκέψης με μοναδικούς και ιδιόρρυθμους τρόπους. Τι θα γινόταν αν ζητούσατε από τους μαθητές σας να σκεφτούν σαν καλλιτέχνες στο χώρο μάθησης; Πώς θα φαινόταν, θα ακουγόταν και θα αισθανόταν αυτό;

Φανταστείτε αν ζητούσατε από τους μαθητές να βρουν ένα αντικείμενο στην αίθουσα και να γράψουν μια σειρά από ερωτήσεις που θα ήθελαν να θέσουν στο αντικείμενο. Στη συνέχεια, βάλτε τους να διαλέξουν μια ερώτηση και να την απαντήσουν από την οπτική γωνία του αντικειμένου. Ζητήστε από τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν κάποια απλά υλικά όπως ταινία, χαρτί και ψαλίδι για να φτιάξουν κάτι που να συνδέεται με την απάντηση που σκέφτηκαν.

Αυτή είναι μια γρήγορη πρόκληση δημιουργικότητας που μπορεί να βοηθήσει να δημιουργήσετε τις συνθήκες ώστε οι μαθητές να σκέφτονται περισσότερο σαν καλλιτέχνες στο χώρο σας. Αν θέλουμε οι μαθητές να επιβραδύνουν και να σκέφτονται πιο παιχνιδιάρικα, πρέπει να τους δώσουμε ευκαιρίες να ασκήσουν αυτές τις διαθέσεις. 

ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΣ ΣΑΝ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ

Αυτή τη στιγμή έχουμε ένα πλεόνασμα προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας. Οι μαθητές μας βλέπουν, ακούν ή/και αισθάνονται τα προβλήματα που μας περιβάλλουν καθημερινά. Φανταστείτε αν ζητούσαμε από τους μαθητές μας να σκεφτούν σαν σχεδιαστές στους χώρους μάθησης. Τι θα γινόταν αν διευκολύναμε τις μαθησιακές εμπειρίες ως ευκαιρία για τον εντοπισμό και την επίλυση προβλημάτων;

Οι σχεδιαστές βρίσκουν έμπνευση στους ανθρώπους, τα ερωτήματα και τα προβλήματα της κοινότητάς τους. Χρησιμοποιούν αυτή την έμπνευση για να δημιουργήσουν ιδέες με επίκεντρο τον άνθρωπο. Οι σχεδιαστές δημιουργούν πρωτότυπα και εφαρμόζουν μια ποικιλία πιθανών λύσεων. Σκέφτονται και επαναλαμβάνουν αυτές τις λύσεις μέχρι να βρουν μία που να έχει διαρκή και ουσιαστικό αντίκτυπο σε όσους συνδέονται πιο στενά με το πρόβλημα. Εμπνευσμένο από το έργο της IDEO, μιας εταιρείας σχεδιασμού στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια, το να σκέφτεσαι σαν σχεδιαστής μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να δουν πώς η μάθηση μπορεί να είναι μια πιο συλλογική πράξη, σε αντίθεση με την πιο ατομικιστική πράξη που συνηθίζεται σήμερα στα σχολεία.

Πώς θα μπορούσατε να δημιουργήσετε χώρο στην τάξη σας για να δώσετε τη δυνατότητα στους μαθητές να σκέφτονται περισσότερο σαν σχεδιαστές; Φανταστείτε να βάζατε τους μαθητές στην αρχή της χρονιάς να γράψουν σε ένα αυτοκόλλητο σημείωμα μία ανησυχία που είχαν για την επερχόμενη χρονιά. Στη συνέχεια, ο καθένας τους βρήκε έναν συνεργάτη και μοιράστηκε την ανησυχία του. Τους δώσατε το χρόνο να πραγματοποιήσουν μια συνέντευξη ενσυναίσθησης για να κατανοήσουν καλύτερα την ανησυχία. Στη συνέχεια, με απλά υλικά όπως ταινία, χαρτί, σπάγκο, ψαλίδι και μαρκαδόρους, τους αναθέσατε να σχεδιάσουν ένα αντικείμενο που θα βοηθούσε να ανακουφιστούν από το άγχος της ανησυχίας του συμμαθητή τους. Αφού οι μαθητές ολοκλήρωσαν το τεχνούργημά τους, μοιράστηκαν εναλλάξ το τεχνούργημα, το νόημά του και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε την ανησυχία ενός συμμαθητή τους.

Ο σκοπός αυτής της πρόκλησης δημιουργικότητας είναι να αναγνωρίσουμε τη δύναμη του να σκεφτόμαστε σαν σχεδιαστές – να βρίσκουμε έμπνευση στους γύρω μας και να συγκεντρώνουμε ιδέες από μια βαθιά, ουσιαστική συζήτηση και να δημιουργούμε λύσεις που έχουν σημασία για τους άλλους.  

ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΣ ΣΑΝ “ΚΟΜΒΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ”

Ένα στοιχείο που χρειαζόμαστε περισσότερο στα σχολεία μας είναι το νόημα. Οι μαθητές γνωρίζουν ότι πολλά από αυτά που μαθαίνουν είναι απομονωμένα και στερούνται νοήματος. Γνωρίζουν ότι η πλειονότητα αυτών που μαθαίνουν είναι για να ικανοποιήσουν τις κρατικές μετρούμενες αξιολογήσεις. Τι θα γινόταν αν ζητούσαμε από τους μαθητές να σκεφτούν περισσότερο σαν παράγοντας αλλαγής στους χώρους μάθησης; Πώς θα μπορούσε αυτό να μοιάζει, να ακούγεται και να αισθάνεται;

Αντλώντας στοιχεία από το έργο του Μουσείου Τέχνης του Κολόμβου και το έργο του Project Zero “Καλλιέργεια δημιουργικών και πολιτικών ικανοτήτων”, εγώ και οι συνάδελφοί μου εντοπίσαμε κάποιες βασικές προϋποθέσεις για να σκέφτεται κανείς σαν παράγοντας αλλαγής. Οι φορείς αλλαγής πρέπει να είναι σε θέση να φαντάζονται έναν πιο όμορφο, δίκαιο και βιώσιμο κόσμο για όλους. Πρέπει να είναι σε θέση να επιβραδύνουν για να διερευνήσουν την πολυπλοκότητα της ανάληψης δράσης. Πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιούν τη δύναμη της επιρροής για να εμπνέουν την αλλαγή. Τέλος, πρέπει να είναι σε θέση να διερευνούν τις εντάσεις μεταξύ του ατόμου και της συλλογικής κοινωνίας στην οποία ζούμε όλοι.

Πώς θα μπορούσατε να δημιουργήσετε τις συνθήκες στο μαθησιακό σας χώρο ώστε οι μαθητές να σκέφτονται σαν φορείς αλλαγής; Φανταστείτε αν παίρνατε τους μαθητές σας σε μια περιήγηση που θα παρατηρούσε την πανεπιστημιούπολη ή την κοινότητα. Τι θα γινόταν αν τους ζητούσατε να εντοπίσουν σημαντικά ζητήματα, προβλήματα ή ερωτήματα που παρατηρούσαν στη διαδρομή και να διερευνήσουν κάποιες από αυτές τις παρατηρήσεις για να εμβαθύνουν στη διασυνδεδεμένη φύση των αιτιών και των επιπτώσεων και στα σημεία όπου μπορεί να υπάρχουν ευκαιρίες για μετασχηματισμό;

Οι μαθητές θα μπορούσαν στη συνέχεια να αφιερώσουν χρόνο για να φανταστούν νέες δυνατότητες. Πώς θα μπορούσαν οι μαθητές σας να σχεδιάσουν δυνατότητες που να επηρεάσουν άλλους να αναλάβουν δράση και να επιτρέψουν στις εμπειρίες των μαθητών να είναι πιο όμορφες, δίκαιες και βιώσιμες;

Ο σκοπός αυτής της πρόκλησης δημιουργικότητας είναι να βοηθήσει τους μαθητές να βρουν ένα νόημα σκεπτόμενοι σαν φορείς αλλαγής. Τι θα γινόταν αν από τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης περνούσαμε στην αμφισβήτησή της;

Πηγή: https://www.edutopia.org/article/encouraging-creative-thinking-school